Η τέχνη της πέτρας στις εκκλησίες των Κυνοπιαστών
Τα τέλη του 19ου αιώνα βρήκαν την Κέρκυρα σε περίοδο μεγάλης
ακμής για τα δεδομένα εκείνης της εποχής.Εχει μπεί και το νησί μας στη
φάση της «βιομηχανικής επανάστασης», η φεουδαρχία πνέει τα λοίσθια, η
αστική τάξη γεννιέται και γίνεται φορέας μιας άλλης αισθητικής αντίληψης
των πραγμάτων, όχι μόνο στην πόλη μα και στην αγροτική ύπαιθρο.
΄Ενας άνεμος δημιουργικός πνέει παντού και το χωριό μας δεν αποτελεί εξαίρεση.
Είναι η εποχή που λαμβάνονται στους Κυνοπιάστες πολύ σημαντικές αποφάσεις. Αποφάσεις που αλλάζουν την όψη του χωριού, σε κεντρικά του σημεία, κυρίως γύρω από τις εκκλησίες του.
Η κεντρική εκκλησία της Υ.Θ. Ελεούσας, ήταν τότε, από το 1720, μια μεσαίου μεγέθους μονόκλιτη Βασιλική, με ένα μικρό κτίριο στα νότια, τη «λότζα» όπου στεγαζόταν από το 1826 το Σχολείο
του χωριού, ενώ στα βόρεια βρισκόταν το κοιμητήριο των οικογενειών που
είχαν συναδελφικά δικαιώματα εκεί (Οικ. Πουλημένου, Σουρβίνου, Ανυφαντή,
Παϊπέτη, Τσαγκαρόπουλου, Μάζη κλπ.).
Ενα χαμηλό και μάλλον άτεχνο καμπαναριό ήταν πιθανότατα σε επαφή με το
κτίριο της εκκλησίας στην αριστερή πλευρά της πρόσοψής της.
Η απόφαση του εκκλησιαστικού συμβουλίου στα 1894 ήταν ιδιαίτερα τολμηρή.
Προέβλεπε ανακατασκευή της εκκλησίας κρατώντας από τη μονόκλιτη
Βασιλική, το πανέμορφο και καλοδουλεμένο πέτρινο τέμπλο του 1720, με τις
εικόνες του και ένα τμήμα της τοιχοποιίας.
Στόχος να γίνει υπερδιπλάσιας χωρητικότητας καθώς ο πληθυσμός του χωριού είχε αυξηθεί σημαντικά.
Η ανοικοδόμηση της εκκλησίας της Υ.Θ. Ελεούσας γίνεται, εντυπωσιακά γρήγορα, πράξη.
Το μικρό κτίριο της «λότζας» κατεδαφίζεται όπως και το παλιό καμπαναριό,
για να αποκτήσει η εκκλησία τα δύο επιπλέον κλίτη. Η αρχιτεκτονική όψη
που παίρνει τότε ο νέος ναός, αλλά και οι εσωτερικές αψίδες που
στηρίζουν το γυναικωνίτη, υποδηλώνουν την εμπλοκή ειδικού για τέτοιου
είδους κατασκευές, μηχανικού ή αρχιτέκτονα.
Το αποτέλεσμα μετά από χρόνια επιμελημένων εργασιών, ήταν άριστο.
Το χωριό μας απέκτησε την εκκλησία που ονειρευόταν οι κάτοικοί του.
Πανέμορφη, άνετη, πραγματικό στολίδι για τους Κυνοπιάστες.
Όμως το έργο δεν είχε τελειώσει αν δεν ανοικοδομούσε και το αντίστοιχο
καμπαναριό. Γαρουνιάτες μαστόροι, μοναδικοί στο είδος τους, στο δούλεμα
της τουφόπετρας, σε σχέδια ειδικών τεχνικών, οικοδομούν ένα πραγματικό
κομψοτέχνημα. Ένα πανύψηλο, καταπληκτικής τέχνης καμπαναριό, που
ολοκληρώνεται, όπως αναφέρει και η εντοιχισμένη μαρμάρινη επιγραφή, το
έτος 1900.
Λίγα χρόνια μετά και καθώς η κεντρική είσοδος της εκκλησίας δεν είχε την
μεγαλοπρέπεια του νέου οικοδομήματος, αποφασίζεται η κατασκευή του
μαρμάρινου γλυπτού. Του γλυπτού που επιμελήθηκε ο Κατωγαρουνιάτης
γλύπτης Στέφανος Καρδάμης, στα 1913 και προσθέτει ένα ακόμη στοιχείο μοναδικότητας και ομορφιάς, που όμοιό του δεν υπάρχει πουθενά αλλού.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το γλυπτό δουλεύτηκε σε πεντελικό μάρμαρο
για να αντέξει ανέπαφο στο χρόνο, σύμφωνα και με τη σχετική απόφαση του
Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, με την οποία εγκρίθηκε η δαπάνη των 1225 δραχμών, ιδιαίτερα μεγάλου ποσού για τα δεδομένα της εποχής.
Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1926, μεταφέρεται στον Αγ. Νικόλαο, το
κοιμητήριο από το κέντρο του χωριού, που μετατρέπεται σε πλατεία, αφού
προηγουμένως ένα μεγάλο τεχνικό έργο καλύπτει το μικρό ρέμα δίπλα στην
εκκλησία που χώριζε το χωριό στα δύο.
Εκτιμάται ότι καθοριστικό ρόλο στα έργα αυτά, έπαιξε η οικογένεια του Δημάρχου Μεσοχωριτών Ανδρέα Παϊπέτη. Το όνομα του γιού του Σωκράτη Παϊπέτη, το βλέπουμε ως δωρητή στην «ουρανία» του ναού στα 1909.
Στις άλλες εκκλησίες
Η μαρμάρινη επιγραφή πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού του Αγίου Ιωάννη των Κυνοπιαστών μαρτυρεί ότι περί τα τέλη του 19ου αιώνα ανακαινίστηκε και αυτή η παλαιά – πρό του 1500 - συναδελφική εκκλησία οικογενειών Σκιαδόπουλου και Μαζαράκη,
χωρίς όμως να επεκταθεί. Ο ιερομόναχος στο ΄Αγιο ΄Ορος, ΄Ανθιμος
Μαζαράκης, από οικογένεια που μετείχε στην αδελφότητα του ναού, συνέβαλε
ουσιαστικά στο έργο.
Από καλοδουλεμένη τουφόπετρα είναι φτιαγμένα τόσο το καμπαναριό τη Αη
Γιάννη, όσο και η κεντρική είσοδος της εκκλησίας. Με λιτές και απέριττες
γραμμές και Δωρικά στοιχεία στην τεχνοτροπία της, η είσοδος, αρμονικά
δεμένη με το σύνολο του ναού, αποτελεί υπόδειγμα τέχνης και υψηλής
αισθητικής αντίληψης. Από την ίδια αντίληψη διαπνέεται και η διακόσμηση
στα παράθυρα, τις άλλες εισόδους όσο και στο μπότζο (εξωτερική πέτρινη
σκάλα) της εκκλησίας που οδηγεί στο γυναικωνίτη.
Εντοιχισμένη επιγραφή μαρτυρεί ότι και το καμπαναριό της μικρής εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, πάλαι ποτέ κτητορικού ναού της οικογένειας Γιαννιώτη
(1750), κατασκευάστηκε το 1898, επίσης από τουφόπετρα, με σχέδια
σαφέστατα επηρεασμένα από το προϋπάρχον πιθανότατα καμπαναριό του Αγ.
Νικολάου.
Στον Αγιο Νικόλαο, κτητορική εκκλησία των παμπάλαιων οικογενειών Δαφνή και Αρκούδη - τουλάχιστον από το 15ο
αιώνα - αξιόλογη είναι η διακόσμηση της εισόδου, ενώ περίτεχνη είναι
και η διακόσμηση στις κολώνες (κίονες) με κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού,
που ευτυχώς διασώθηκαν ως τις μέρες μας (φωτο).
Πέτρινες κατασκευές με περίτεχνη διακόσμηση συναντάμε ακόμη στα καμπαναριά και όχι μόνο, τόσο στο μοναστήρι της Αγ. Παρασκευής όσο και στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής στη Χρυσίδα. Χρονολογούνται ωστόσο στα τέλη του 18ου αιώνα, και φέρουν χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας της εποχής.
Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι οι πρόγονοί μας εφρόντιζαν τους
χώρους λατρείας τους με αγάπη και αφοσίωση, δίνοντάς τους μορφή που
αντανακλά τα αισθήματά τους για την εκκλησία τους.
Σήμερα, η αισθητική, το μεράκι, η τέχνη και τα έργα των προγόνων μας είναι το καμάρι του χωριού μας.
Αν τους μοιάζαμε και λίγο στις σύγχρονες κατασκευές μας…
Στέφανος Πενηντάρχου Πουλημένος
του Αγίου Νικολάου των Κυνοπιαστών
 | |||||||||||||||||||
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στους Κυνοπιάστες,
όπως μαρτυρούν τα στοιχεία των Γενικών Αρχείων Κέρκυρας, υπάρχει τουλάχιστον
από τον 15ο αιώνα.
΄Οπως αναφέρεται στο βιβλίο του εκλεκτού φίλου,
Αγιοπροκοπίτη ερευνητή και συγγραφέα, Σπύρου Χρ. Καρύδη, κατά τον 16ο
αιώνα για την εκκλησία δεν υπάρχουν στοιχεία που να φωτίζουν την ιστορία της.
Σε εκκλησιαστικό κατάστιχο του 1635, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου αναφέρεται
ως ιδιόκτητη αλλά με ενοριακή χρήση, στα 1753 ως ιδιόκτητη και στα 1820 ως
συναδελφικός ενοριακός ναός. Στα 1851 επαναλαμβάνεται ο χαρακτηρισμός της ως
συναδελφικού ναού με 38 μέλη.
Η απογραφή του Μεγάλου Πρωτόπαπα
Στα 1753, ο Μέγας Πρωτόπαπας της Κέρκυρας Σπυρίδων
Βούλγαρης, με εντολή της Ενετικής Διοίκησης, διενεργεί απογραφή των
εκκλησιών της Κέρκυρας. Κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του ιδίου
έτους, επισκέπτεται την περιοχή της Επαρχίας «Ανω Μέσης». Περνάει καταγράφοντας
τις εκκλησίες, από τη Μπενίτζα, το Σταυρό, τους Αγίους Δέκα, το Γαστούρι και
φτάνει στους Κυνοπιάστες.
Εδώ καταγράφει την εκκλησία της Υ.Θ. Ελεούσας, του
Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου κι έρχεται η σειρά της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου
την οποία περιγράφει ως εξής:
« Ο Αγιος Νικόλαος γιους (κληρονομιά) του παπα Σπύρου
Βλασσόπουλου. ΄Εχει μόνον το ταμπερνάκουλον, ποτήριον δισκάριον αστερίσκον
στάγγινα, λαβίδα ασημένια, λόγχη ασιμένια, αντιμίνσιον, λειτουργία, εμπόλιαις
δύο, τρία καντίλια μπρούτζινα και θυμιατόν μπρούτζινο, δίσκον ξύλινον.
Μία μούδα ιερά μεταξωτά με στιχάρι πάνινο. Δεν έχει
καντιλιέρηδες, ούτε βιβλία ούτε το κατασάρκη».*
Η συνένωση των τριών κοιμητηρίων
Με το όποιο καθεστώς στην ιδιοκτησία και τη
λειτουργία της, η εκκλησία αυτή είναι συνδεδεμένη με τις οικογένειες Δαφνή
και Αρκούδη, καθώς στον περίβολό της υπήρχε κοιμητήριο και γινόταν εκεί
ο ενταφιασμός τους, οι δε οικογένειες αυτές κατά τον 18ο και 19ο και
20ο αιώνα, δεν συμμετέχουν στα της διοίκησης των άλλων εκκλησιών του
χωριού.
Κατά την περίοδο 1926 –27, οι κοινοτικές και
εκκλησιαστικές αρχές του χωριού αποφασίζουν την κατάργηση των κοιμητηρίων τόσο
της κεντρικής ενοριακής εκκλησίας της Υ.Θ. Ελεούσας, όσο και του συναδελφικού
ναού του Αγίου Ιωάννη και την μετακομιδή των λειψάνων σε επέκταση προς τα
βόρεια - βορειοδυτικά του ναού του Αγίου Νικολάου, εκεί δηλαδή που βρίσκεται
σήμερα το ενιαίο κοιμητήριο των Κυνοπιαστών. Το πρώτο τμήμα του ωστόσο, στο
αριστερό της εισόδου, παραμένει για την αποκλειστική χρήση των οικογενειών
Δαφνή και Αρκούδη.
Το κοιμητήριο της εκκλησίας της Υ.Θ. Ελεούσας,
βρισκόταν στο τμήμα της πλατείας του χωριού με τα παλαιά της δένδρα (ευκάλυπτοι,
μελικουκιά και φτελιάς) το δε κοιμητήριο της εκκλησίας του Αγ. Ιωάννη βρισκόταν
στο σημερινό χώρο των εκδηλώσεων (βόρεια της εκκλησίας).
Η πλήρης ανακομιδή των λειψάνων γίνεται στα 1932 και
τοποθετούνται σε κενοτάφιο καλυμμένο με πέτρινη πλάκα στην οποία είναι
χαραγμένη και η σχετική επιγραφή.
Η επέκταση της εκκλησίας
Τα έργα επέκτασης του ναού εκτελούνται και οι τάφοι
καλύπτονται.
Από την παλιά εκκλησία του Αγίου Νικολάου
διατηρούνται πλέον μεγάλα τμήματα της πέτρινης τοιχοποιίας, η κόγχη του Ιερού,
μερικές εικόνες, ο πέτρινος διάκοσμος της κεντρικής εισόδου, το πανέμορφο
πέτρινο καμπαναριό και οι δύο κολώνες με τα σκαλιστά κιονόκρανά τους στην
είσοδο του κοιμητηρίου.
Η εκκλησία γιορτάζει στην μνήμη του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου και την παραμονή, στον εσπερινό διαβάζεται το συναξάρι του Αγίου. Οι πιστοί στις παραδόσεις συγχωριανοί, φτάχνουν και μοιράζουν "σπερνά" ενώ οι τηγανίτες έχουν την τιμητική τους.
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, είναι συνδεμένη στη συνείδηση των κατοίκων του χωριού με την τελευταία τους κατοικία. Για την περίπτωση που κάποιον τον καταβάλλουν τα βάσανα της ζωής, επινοήθηκε το, γνωστό στο χωριό, δίστιχο:
΄Αγιε Νικόλα γείτονα,
να μ' έπαιρνες να γλύτωνα.
Στέφανος Πενηντάρχου Πουλημένος
* Το κείμενο αυτό
περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Κατωγαρουνιάτη καθηγητή και συγγραφέα Δημήτρη
Καπάδοχου, «Ναοί και Μοναστήρια Κέρκυρας, Παξών και Οθωνών, στα μέσα του
18ου αιώνα».
Το Μουσείο της Ελιάς Κυνοπιαστών "Δονάτος Παϊπέτης"
Παλαιά όσο και ο άνθρωπος, η ελιά ξεπροβάλλει μέσα από την προϊστορία και συμπορεύεται μαζί του εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Η
πρώτη γραπτή αναφορά της ελιάς στο νησί των Φαιάκων, την Κέρκυρα,
γίνεται στην Η’ Ραψωδία της Οδύσσειας του Ομήρου, όπου ανάμεσα στα πολλά
δένδρα των κήπων του Αλκινόου, περιλαμβάνονται και “ελαίαι τηλεθόωσαι”.
Η καλλιέργεια της ελιάς στο νησί μας είναι για αιώνες η κυριότερη ασχολία των κατοίκων.
Τέσσερα περίπου εκατομμύρια ελαιόδεντρα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος
της επιφάνειας της Κέρκυρας και προσφέρουν τον πολύτιμο χυμό τους, το
λάδι.
Περισσότερα
από 1.000 ελαιοτριβεία λειτουργούσαν μέχρι τη 10ετία του 1950, με τον
κλασικό τρόπο - σύνθλιψη του ελαιοκάρπου με λιθάρια - για την παραγωγή
του λαδιού.
Το
ελαιοτριβείο αυτό δωρήθηκε με όλον τον εξοπλισμό του, το έτος 2000,
από τους κληρονόμους του Δονάτου Παϊπέτη, στο Δήμο Αχιλλείων που, με
προσωπικό ενδιαφέρον του τότε Δημάρχου Στέφανου Πουλημένου, το
επισκεύασε και το μετέτρεψε στο “Μουσείο της Ελιάς - ΔΟΝΑΤΟΣ ΠΑΪΠΕΤΗΣ”.
Ο πολιτισμός της ελιάς
Εδώ
ο επισκέπτης γίνεται κοινωνός του πανάρχαιου πολιτισμού της ελιάς. Του
ιερού δένδρου της αρχαιότητας, πολύτιμου και συνδεδεμένου με την
αναγέννηση και το φως, που εξακολουθεί ως τις μέρες μας να θεωρείται
θεϊκό δώρο, σύμβολο ειρήνης, προστασίας και γονιμότητας. Του δένδρου που
υμνήθηκε από συγγραφείς και ποιητές, που ενέπνευσε ζωγράφους και
λαϊκούς μελωδούς.
Το προϊόν της ελιάς, το λάδι, έχει κυρίαρχη θέση στη ζωή των κατοίκων.
Πηγή εισοδήματος για τους ελαιοπαραγωγούς. Βάση της τοπικής μαγειρικής.
Με 10άδες θεραπευτικές ιδιότητες, γνωστές από την εποχή του Ιπποκράτη.
΄Αριστο αφροδισιακό και κύριο συστατικό πολλών καλλυντικών.
Αλλά
και φωτιστική ύλη (λαδοφωτιές, λαδοφάναρα, καντήλια εκκλησιών κ.λπ.) ως
και βάση παραγωγής σαπουνιού. Είναι ακόμη λιπαντικό και συντηρητικό
τροφίμων.
Γνωστή είναι τέλος, η χρήση του ελαιολάδου, στο ευχέλαιο και στο μυστήριο του Βαπτίσματος της Ορθόδοξης λατρείας.
Τα εκθέματα
Στο
“Μουσείο της Ελιάς” ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει διαχρονικά τις
τρεις φάσεις επεξεργασίας της ελιάς για την παραγωγή του λαδιού.
• Την σύνθλιψη του καρπού στην αλεστική (φωτό αριστερά).
• Την αφαίρεση του χυμού της ελιάς στο πιεστήριο και τέλος,
• Το διαχωρισμό του λαδιού από τη μούργα στο διαχωριστήρα.
Μπορεί να δει αγγεία και σκεύη, εργαλεία της αγροτικής ζωής, που δώρισαν οι κάτοικοι του χωριού, πέτρινα και ξύλινα δοχεία μετάγγισης του λαδιού, μέτρα και σταθμά άλλων εποχών, φωτογραφίες από την αγροτική ζωή των αρχών του περασμένου αιώνα.
 Το Μουσείο της Ελιάς έχει υψηλή επισκεψιμότητα, δεδομένου ότι η ύπαρξή του είναι καταχωρημένη σε όλους σχεδόν τους τουριστικούς οδηγούς της Κέρκυρας. Χιλιάδες κάθε χρόνο επισκέπτες διαφόρων εθνικοτήτων, αλλά και μαθητές και σπουδαστές, έρχονται να το δουν. Η είσοδος είναι δωρεάν. Για να επισκεφτεί κανείς το Μουσείο της Ελιάς, εκτός ωραρίου λειτουργίας (απογεύματα κατά τη θερινή περίοδο) πρέπει να επικοινωνήσει με τα γραφεία της Δημοτικής Ενότητας Αχιλλείων του Δήμου Κέρκυρας, τηλ. 26613 61800, ή με τον πρόεδρο και τα μέλη του Συμβουλίου της Δημοτικής Κοινότητας Κυνοπιαστών.
Επίσης μέλη της τοπικής Πρωτοβουλίας για την Εστία Ιστορίας και Πολιτισμού
(τηλ. 26610 57058), είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου για ενημέρωση
σε κάθε τί που σχετίζεται με την Ελιά και το Μουσείο της στους
Κυνοπιάστες.
Η
Ιστορία του Ναού της Αγ. Κυριακής
Από
το ταπεινό ξωκλήσι των αγροτών του 18ου αιώνα στη
σημερινή δυναμική ενορία της Χρυσίδας
Ο σημερινός ενοριακός ναός
της Αγίας Κυριακής στον οικισμό της Χρυσίδας του Δημοτικού Διαμερίσματος
Κυνοπιαστών του Δήμου Αχιλλείων Κέρκυρας, ήταν πριν λίγες δεκαετίες ένα ταπεινό
ξωκλήσι της ενορίας της Υ.Θ. Ελεούσας Κυνοπιαστών. Ξωκλήσι που διατηρούσε τα
βασικά χαρακτηριστικά του από τότε που κατασκευάστηκε στα τέλη του 18ου
αιώνα.
Έχει ενδιαφέρον ωστόσο το
ιστορικό της ίδρυσης της εκκλησίας της Αγ. Κυριακής.
Ιδρύθηκε ως συναδελφικός ναός
με άδεια θεμελίωσης που έλαβαν οι κτήτορές του τόσο από τον Γενικό Προβλεπτή1
της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγ. Μάρκου (Βενετίας) στην Κέρκυρα αλλά και του
Μεγάλου Πρωτόπαπα2 της Ορθόδοξης Εκκλησίας το 1785.
Ο νέος ναός που άρχισε να
οικοδομείται αμέσως, ήταν αφιερωμένος όχι μόνο στην Αγ. Κυριακή αλλά και
στον Άγιο Νικόδημο3 και κτήτορές του ήταν 70 περ. αγρότες των
Κυνοπιαστών, οι οποίοι για 6 - 7 μήνες το χρόνο ζούσαν σε καλύβες (κατοικιές) στη
Χρυσίδα, κοντά στα χωράφια που καλλιεργούσαν.
Τον τόπο για την οικοδόμηση
της εκκλησίας και των πλαϊνών βοηθητικών οικημάτων διέθεσε η οικογένεια των
Πενηνταρχαίων (Σπύρου και Ευσταθίου και Χριστόδουλου Πουλημένου), που είχε και
έχουν σε μεγάλο βαθμό οι απόγονοί τους στην ιδιοκτησία τους την ευρύτερη
περιοχή.
Τον Ευστάθιο Πουλημένο –
Πενήνταρχο του (ποτέ) Σπύρου, τον βρίσκουμε δωρητή στην εκκλησία της Υ.Θ.
Ελεούσας των Κυνοπιαστών το 1820 και κυβερνήτη (επίτροπο) της Αγ. Κυριακής το
1855.
Ο ναός αγιογραφήθηκε κατ΄
αρχήν στη 10ετία του 1790 και αργότερα το 1856.
Για την δεύτερη αυτή
αγιογράφηση και άλλα διορθώματα των εικόνων στα Αρχεία Ν. Κερκύρας (Αρχείο
Θρησκείας, Φ. 224, υπ. 9) βρέθηκε σχετικό έγγραφο που αναφέρει:
1856
Ἱουλίου 9 Ε.Π./ Ἐξαικαθαρίζω Ἐγῷ ὁ κάτοθεν ἡπογεγραμένος ὅτι ἔλαβα/ ἀπὸ τοὺς
Κυρίους Ἐπιτρόπους τῆς Ἐκκλισίας τῆς Ἁγίας/ Κυρηακής εἰς τὴν Περιοχήν Κρυσίδας
διὰ ἡκοδομές/ ὁποῦ ἔκαμαν εἰς τὴν αὐτὴν Ἐκκλησίαν ἥγουν ἡκονογρα/φίαις καὶ
ἀλα διορθόματα Τάλαρα Βενέτικα ὀκτῷ/ Ά. 8. τοὺς ἀπαφήνεται τὸ παρόν εἰς
ἔνδιξην ἀληθίας/ καὶ ἡποσημιούμαι/ Ἱερεύς Δημήτριος Καλικιόπουλος.
Για 130 από τότε και 200
περίπου χρόνια από τη θεμελίωσή της η εκκλησία της Αγ. Κυριακής της Χρυσίδας
ήταν ο τόπος προσευχής των αγροτών της περιοχής και των περαστικών και
λειτουργούσε δύο φορές το χρόνο.
Στα 1985, ο οικισμός της
Χρυσίδας και η ευρύτερη περιοχή προς το Πέραμα και του Βρυώνη είχε συγκεντρώσει
μεγάλο μόνιμο πληθυσμό κατοίκων και ο τότε μητροπολίτης Τιμόθεος, ίδρυσε χωριστή
ενορία.
Δυό χρόνια αργότερα και μέχρι
σήμερα αναλαμβάνει εφημέριος ο π. Ευάγγελος Κούτρας, που με το έργο του
και την πρόθυμη συμμετοχή των συνεργατών του, επιτρόπων και άλλων εθελοντών,
μετατρέπει το ταπεινό ξωκλήσι σε μια
ζωντανή ενορία, με πλούσιο κοινωνικό και πολύτιμο πνευματικό έργο.
Τα τελευταία χρόνια, το
πανηγύρι της Αγ. Κυριακής είναι από τα μεγαλύτερα της Κέρκυρας καθώς
αναπτύσσεται στη νέα πλατεία της Χρυσίδας, πλάι στην εκκλησία, ακριβώς μετά το
ομώνυμο ποταμάκι.
Στέφανος
Πουλημένος
Οδοιπορικό στους Κυνοπιάστες,
στα χνάρια του Edward Lear
| |||||||||||||||||||
| Κείμενο: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ* | |||||||||||||||||||
   Στο οδοιπορικό μου στην Kερκυραϊκή ύπαιθρο, στα άγνωστα (σε μένα, ίσως και σε άλλους...) πανέμορφα χωριά του νησιού μας, βρέθηκα, τις πρoάλλες, σε ένα ακόμα «κρυμμένο» παλιό και όμορφο χωριό! Η αναζήτησή μου, με έφερε σε ένα από τα πιο ονομαστά χωριά της Μέσης Κέρκυρας.Στο παλιό και όμορφο χωριό των Kυνοπιαστών, του (πρώην) Δήμου Αχιλλείων.  Σύντροφοι και συνοδοιπόροι μου (αυτή τη φορά) δύο πολύ καλοί φίλοι. Η ευγενική Έλλη και ο αγαπητός Στέφανος. Λάτρεις και αυτοί του τόπου μας! Αφορμή για να επιλέξουμε αυτή την περιπλάνησή μας (εκτός όλων των άλλων) ήταν ή πληροφορία ότι... από κάπου εκεί ξεκινούσε ένα όμορφο παλιό παραδοσιακό μονοπάτι που οδηγούσε από το χωριό των Kυνοπιαστών, προς ένα άλλο παραπλήσιο όμορφο χωριό, τον Άη Προκόπη. Είναι το μονοπάτι που περίγραψε και ζωγράφισε ο φημισμένος Άγγλος περιηγητής EDWARD LEAR! Πολύκοσμο και πολύβουο Το χωριό έσφυζε πραγματικά από ζωή!  Και να ήταν μόνο αυτό... Βαδίζοντας σε κάποια ρούγα, ακούσαμε χαρούμενες παιδικές φωνές. Μελωδικά τραγούδια να έρχονται από τον επάνω όροφο ενός παλιού κτηρίου. Aνεβήκαμε γεμάτοι περιέργεια μια σκάλα και βρίσκοντας την πόρτα ανοιχτή, μπήκαμε στη μεγάλη αίθουσα... και ω! τι θαύμα! Λες και όλοι οι άγγελοι του θεού βρίσκονταν εκεί και τραγουδούσαν! Ήταν η παιδική χορωδία των Kυνοπιαστών (φωτο) που έκανε τις πρόβες της!
Πολλά τα αξιοθέατα
Συνεχίσαμε την περιπλάνησή μας στο χωριό απαθανατίζοντας φωτογραφικά τα παλιά παραδοσιακά σπίτια και τα υπέρθυρα πετρόγλυφα που τα στόλιζαν.  Eντύπωση μας έκανε ότι στο χωριό υπήρχαν πολλοί ανοιχτοί - κοινόχρηστοι - χώροι, πολλές κοινοτικές βρύσες, κτισμένες με πέτρα σε παραδοσιακό στυλ, ενώ σε μεγάλο μέρος του, στο χωριό είχε γίνει και πλακόστρωση!  Το χωριό διαθέτει εκτός από παιδική χορωδία και χορωδία ενηλίκων... και φιλαρμονική (από τις παλιότερες και καλύτερες) και δραστήριο Πολιτιστικό σύλλογο και Μουσείο!
Nαι, διαθέτει και το περίφημο Δημοτικό - Λαογραφικό «Μουσείο της Ελιάς» (στο όνομα «Δονάτος Παιπέτης») το οποίο και επισκεφτήκαμε. Στο χωριό δραστηριοποιείται επίσης και η «Εστία Ιστορίας και Πολιτισμού Kυνοπιαστών» (στο όνομα «Γρηγόρης & Κώστας Δαφνής»)!
Η «Εστία» διαθέτει φυσικά ένα πλούσιο ιστορικό για μελέτη αρχείο.
Οι εκκλησίες του χωριού
Άξιες θαυμασμού είναι και οι παλιές εκκλησίες του χωριού, με τα παλιά χαρακτηριστικά «Eπτανησιακά» κωδωνοστάσια τους!
Ανάμεσα τους, πρώτη και πιο φημισμένη, η κεντρική εκκλησία του χωριού που τιμάται στο όνομα της Yπεραγίας Θεοτόκου Μαρίας, η γνωστή ως «Ελεούσα»!
Ένα πραγματικό Μουσείο που μπορεί κάποιος να θαυμάσει και να σπουδάσει (!) την «Ιερά Θρησκευτική Τέχνη των Eπτανήσιων»! Θαυμάσια αρχιτεκτονική, υπέρλαμπρο γλυπτό τέμπλο, θεόπνευστες αγιογραφίες!
Eξαίσιας Eπτανησιακής τέχνης θεωρούνται οι Δεσποτικές εικόνες του Ναού, αλλά εξίσου εξαίσιες και οι εικόνες που ιστόρησε ο ονομαστός Kερκυραίος ζωγράφος Γεώργιος Σαμαρτζής. 
Σ’ αυτό το ναό φυλάσσεται, τιμάται και λατρεύεται και η «εφέστια» εικόνα της Παναγίας, που είναι ζωγραφισμένη, όπως λέγεται, πάνω σε πέτρα(φωτο δεξιά)!
Άξια λόγου είναι και πολλά άλλα διαλεκτά και σπάνια κειμήλια που φυλάσσονται στο άβατο του ναού. Iδιαιτέρως τα δύο παλαιά Iερά Ευαγγέλια (1799 και 1818) που είδαμε... μας εξέπληξαν δεόντως!
Άλλα, εξίσου σημαντικά αισθητικά στοιχεία της εκκλησίας είναι, το μαρμάρινο υπέρθυρο - θυρεός (όλο από πεντελικό μάρμαρο) που στεφανώνει την κεντρική θύρα, αλλά και το δάπεδό του ναού το οποίο είναι όλο φτιαγμένο από πολύχρωμα και πολυποίκιλα σε σχέδια πλακάκια των αρχών του προηγούμενου αιώνα!
Πειστήρια ιστορίας
Σε συζήτηση που είχαμε με τον εφημέριο των Kυνοπιαστών, σεβαστό πατέρα Χρυσόστομο Κουτσούρη, πληροφορηθήκαμε και για την ύπαρξη πολλών παλιών εγγράφων, που αναφέρονται στο χωριό.Ένα απ΄αυτά, του 1752, αφορά «Πρακτικό εκλογής, δια κυβερνήτες πριόρηδες, του συναδελφικού ναού της Υ.Θ. Ελεούσας των Kυνοπιαστών». Το δεύτερο, του 1604, αφορά μια «Σύμβαση εκπροσώπων των οικογενειών του χωριού των Kυνοπιαστών, με τον (τότε) εφημέριο παπά κυρ Νικόλαο Μονοβασιώτη». Το τρίτο και ακόμα παλιότερο... του 1542, αφορά «Διαθήκη του πρωτόπαπα των Kυνοπιαστών, Iερέως Αντωνίου Σκόρτζη»! Δηλαδή αυτό το κείμενο συντάχτηκε πέντε μόλις χρόνια μετά την πρώτη πολιορκία της Κέρκυρας από τους Τούρκους του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα (1537)! Aυτά σας τα αναφέρω για να δείτε την παλαιότητα αυτού του χωριού. Φυσικά υπάρχουν και άλλες ενδείξεις - πειστήρια για την ύπαρξη των Kυνοπιαστών, πριν ακόμα και από την έλευση των Βενετών! Όσο για το όνομα ««Kυνοπιάστες»... Nαι, είναι η ετυμολογία που φαντάζεστε! Λέγεται ότι (πριν από τους Βενετούς...) είχε ανατεθεί (από τους τότε κυβερνώντες...) στους κατοίκους του (τότε) χωριού... αυτή η «κοινωφελής» υπηρεσία – αγγαρεία… Στον λόφο πάντως του Αγίου Νικολάου είχαν βρεθεί τάφοι της ύστερο μεσαιωνικής περιόδου.
Χρυσίδα: Οι κήποι τ’ Αλκινόου
Αυτό δείχνει το πόσο παλιά είχε κατοικηθεί η περιοχή... για να μη μιλήσουμε για τη Χρυσίδα (περιοχή Kυνοπιαστών) όπου σύγχρονοι μελετητές του Ομήρου, τοποθετούν σε αυτήν, τους περίφημους «Κήπους Αλκινόου»! Στη Χρυσίδα σήμερα, οι «αγριοφράουλες»... καλλιεργούνται!  Το χωριό των Kυνοπιαστών μπορεί να είναι γνωστό για το πολύ καλό νερό του, για τον ελαιώνα και τα κυπαρίσσια του... αλλά είναι ονομαστό και για τις φράουλές του! Οι αγριοφράουλες καλλιεργούνται πολλούς αιώνες στην περιοχή, είναι πολύ αρωματικές και γι’ αυτό σπάνιες και ακριβές στο εμπόριο. Από παλιά, οι αγρότες της Χρυσίδας, τις πουλούσαν στο δρόμο, γι’ αυτό υπάρχει και το γνωστό δημώδες στιχούργημα που λέει:
«Δεν θέλω εγώ να παντρευτώ, να πάω τσου «Kυνοπιάστες»,
για να μαζεύω φράουλες, να τσι πουλώ τσι στράτες»! Μία πρόσφατη αξιόλογη προσπάθεια... να κηρυχτεί η περιοχή της Xρυσίδας ως «φυσικό προστατευόμενο πάρκο» βρίσκεται σε εξέλιξη!
Στο μονοπάτι προς τον Αη Προκόπη
Με όλα αυτά, πώς να μην ξεχάσουμε το… παλιό μονοπάτι για το οποίο ξεκινήσαμε την περιήγησή μας! Nα όμως που τα βήματά μας, τελικά μας έφεραν στην είσοδο του μονοπατιού που βρίσκεται στην άκρη του χωριού.  Αυτό το μονοπάτι είναι πολύ παλιό και εξυπηρετούσε την επικοινωνία των χωριών της γύρω περιοχής. Βασικά ήταν ένα μονοπάτι που οδηγούσε στον ελαιώνα του χωριού... μια κι εδώ έχουν πολλά δέντρα (ελιές και κυπαρίσσια) ...αλλά και κήπους οι χωρικοί. -Πόσοι αλήθεια κουρασμένοι αγρότες (για εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες χρόνια) δεν το διάβηκαν! Aλλά και πόσοι γυρολόγοι, με τα φορτωμένα, με πολύτιμη πραμάτεια, γαϊδούρια τους, δεν το ακολούθησαν! Αν ο σημερινός περιπατητής σεβαστεί το χώρο και ησυχάσει εσωτερικά... ίσως και να ακούσει το ποδοβόλημα των ζωντανών, να το ανεβοκατεβαίνουν ακόμα και τώρα! Αν μάλιστα κάποιος είναι και λίγο...αλαφροΐσκιωτος, ίσως και να διακρίνει (με τα μάτια της ψυχής του)... τη γραφική φιγούρα μιας τυπικής αγρότισσας, φορτωμένης με τα ξύλα στο κεφάλι της, να τραβά την κατσίκα της, ενώ από πίσω της, καβάλα στο γάϊδαρό του, να έρχεται ο άντρας της, παίζοντας ανέμελα το βιολί του! Ίσως ακόμα ο ευαισθητοποιημένος περιπατητής να φανταστεί (ή να δει..) όμορφες χωριατοπούλες να ξαποσταίνουν από το κοπιαστικό μάζεμα των ελιών και κάτω από τα θεόρατα δέντρα, τρώγοντας το λιγοστό μεσημεριανό τους, να μιλούν για τους όμορφους νέους του χωριού! Μα και γριές θα δει (θα φανταστεί) κάποιος, να κουτσομπολεύουν τα νέα ζευγάρια. Να αναθυμούνται και να ποθούν και αυτές, αυτά που έχουν οι άλλες και αυτές δεν τα έχουν πια. Πώς να μη ζηλέψουν...! Aλήθεια, πόσα τέτοια στιγμιότυπα (και άλλα πολλά... πιο πικάντικα) ...δε διαδραματίστηκαν κάτω από αυτά τα δέντρα!  Ας είναι όμως. Το παρελθόν ανήκει στο χθες και το τώρα είναι εδώ, δίπλα μας, το ζούμε! Το παλιό μονοπάτι είναι ακόμα εδώ... πανέμορφο, σκιερό και βατό για όλους. Ακόμα και για ηλικιωμένους. Και για παιδιά! Είναι δεν είναι ένα χιλιόμετρο (1.000 μ.) μέχρι τον ΄Aη Προκόπη κι ύστερα μπορείς να γυρίσεις πίσω, από άλλο δρόμο, αφού βέβαια έχεις πιείς τα δροσιστικά σου στα φιλόξενα καφενεία του Aη Προκόπη!
Στα χνάρια του Edward Lear
Το μικροκλίμα της περιοχής και η πλούσια βλάστηση, σε κάνουν να νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε υπό τροπικό περιβάλλον. Όλο το μονοπάτι είναι σκιερό.  Τα μεγάλα ελαιόδεντρα σχηματίζουν μια φυσική «ομπρέλα ήλιου»... ενώ σε μέρη όπου αραιώνει η βλάστηση βλέπει την θαυμάσια θέα που σου προσφέρεται προς την πόλη της Κέρκυρας και το παλιό φρούριό της! Είναι η ίδια θέα που γοήτεψε τον διάσημο Άγγλο ζωγράφο - περιηγητή EDWARD LEAR και που τον ενέπνευσε να απεικονίσει με το χρωστήρα του, το μαγευτικό Kερκυραϊκό τοπίο της περιοχής.
Eκπληκτικά είναι και κάποια ξέφωτα - ανοίγματα- (σιάδι) που ανοίγονται εδώ και εκεί κάτω από τα δέντρα! Ιδανικά για γλέντια χορούς και τραπεζώματα! (Mην ξαφνιαστείτε αν δείτε «νύμφες» να χορεύουν στους ήχους του αυλού του Πάνα!) Μάλιστα η γοητεία και η ενέργεια του χώρου ήταν τέτοια, που η φίλη μου Έλλη, «γιατρεύτηκε» αυτόματα από την αλλεργία της στη γύρη και ο καλός μου φίλος Στέφανος, ερχόμενος σε ποιητικό ίστρο, άρχισε να απαγγέλλει σε άπταιστη Oμηρική γλώσσα, στίχους από την Η’ Pαψωδία της Οδύσσειας!!! («Ελαίαι τηλεθόωσαι»... κλπ). Πράγματι, ο τόπος είναι μαγικός και γεμάτος θετική ενέργεια!
Θερμή υποδοχή και ενδιαφέρον
 Eπιστρέφοντας στο χωριό των Kυνοπιαστών, κάτσαμε σε ένα από τα γραφικά καφενεδάκια του χωριού και κάναμε νέους φίλους. Mέλη του τοπικού Πολιτιστικού Ομίλου, ο γνωστός μας ήδη παπά Χρυσόστομος, μερικοί ηλικιωμένοι ντόπιοι αλλά και κάποιοι τοπικοί παράγοντες που μαθαίνοντας για το ενδιαφέρον που δείξαμε για την περιοχή τους, γεμάτοι περιέργεια, περίμεναν τις εντυπώσεις μας, που φυσικά δε θα μπορούσε παρά να είναι οι καλύτερες! Έδειξαν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι όταν τους είπαμε πως τις καλές εντυπώσεις σε έναν ξένο επισκέπτη, δεν τις δημιουργεί από μόνο του το τοπίο, η η ιστορία ενός τόπου, αλλά, κύριο ρόλο τον παίζει η συμπεριφορά των ανθρώπων. Και σ’ αυτό οι Kυνοπιάστες παίρνουν άριστα. Γιατί σε όλη την περιήγησή μας στο χωριό, οι αυλές και οι πόρτες, ήταν ανοιχτές για μας και όλοι είχαν ένα καλό λόγο να μας πουν! Iδιαίτερα τα μέλη του τοπικού Ομίλου μας είπαν ότι σχεδιάζουν, με εθελοντική εργασία, να καθαρίσουν τον παλιό μονοπάτι, για να γίνει ακόμα πιο βατό και πως, όταν θα είναι έτοιμοι θα μας καλέσουν να βρεθούμε όλοι μαζί να το ξαναβαδίσουμε και να κάνουμε και ένα χωριάτικο γλέντι κάτω από τσ’ ελιές!
Για περιπατητικό τουρισμό
Την περιοχή, οι πιο πολλοί Kερκυραίοι (αλλά και πολλά τουριστικά γραφεία) την γνωρίζουν για τις ταβέρνες της. Πράγματι, στην περιοχή Kυνοπιαστών, υπάρχουν πολλές - καλές - παραδοσιακές - τουριστικές ταβέρνες, από τις πιο ονομαστές της Κέρκυρας!  Άσχετα με την όποια επιλογή σας, αν βρεθείτε εκεί για αυτό το λόγο, φροντίστε να πάτε νωρίτερα και να περιηγηθείτε το χωριό. Mη ξεχάσετε να επισκεφτείτε και το μοναστήρι της Αγ. Παρασκευής, του 17ου αιώνα. Δε θα χάσετε!  Όσο για τα Τουριστικά γραφεία, καλό θα είναι - εκτός από το να φέρνουν τους τουρίστες, την τελευταία στιγμή, στην ταβέρνα της επιλογής τους - να οργανώνουν και μια περιήγηση στο χωριό. Aκόμα περισσότερο, τα γραφεία που ασχολούνται με τον περιπατητικό τουρισμό, θα πρέπει να εντάξουν στο πρόγραμμά τους και αυτό το παλιό παραδοσιακό μονοπάτι!  Aπορώ πώς δεν το έχουν αξιοποιήσει ακόμα... Και είναι τόσο κοντά στην Πόλη της Κέρκυρας... Απέχει μόνο 8 χιλιόμετρα.Όσο για μας, περιμένουμε την πρόσκληση του τοπικού Πολιτιστικού Ομίλου των Kυνοπιαστών! Aλλά και χωρίς πρόσκληση, είμαστε σίγουροι ότι θα ξαναβαδίσουμε στα βήματα των παλιών Kυνοπιαστών... αλλά και του φημισμένου Άγγλου περιηγητή - ζωγράφου - Edward Lear! * Είναι ζωγράφος - συγγραφέας. |
ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου